Cholesterol is voor haast iedereen wel een bekende term. Een te hoog cholesterol wordt gekoppeld aan teveel eieren eten, aan hart- en vaatziekten en aan overgewicht. Wanneer je cholesterol te hoog is moet je vooral niet teveel vetten eten, en aan de speciale boter. Én, aan de cholesterolverlagers. In 2016 slikte 2,1 miljoen Nederlanders een cholesterolverlagend medicijn. 95% van deze cholesterolverlagers zijn statines. En dat terwijl een deel van de mensen die aan de statines zit, ze eigenlijk niet eens nodig heeft. Heb je een hoge bloeddruk, dan krijg je al vrij makkelijk cholesterolverlagers voorgeschreven. Gewoon, preventief. Maar wist je dat statines de opname van diverse vitaminen en mineralen blokkeren, waaronder kalium, zink en magnesium. Ook het enzym Q-10, essentieel voor je energiehuishouding, wordt niet meer opgenomen als je statines slikt. Schokkend, vind je niet?* Deze blog is niet geschreven om je bang te maken voor de medicatie, of om te zeggen dat het onzin is om cholesterolverlagers te slikken. Maar ik wil wel graag wat meer vertellen over dit toch zo bijzondere stofje. Want misschien slik je wel statines, of laat je de eieren staan, zonder dat je eigenlijk weet waarom. Hoe komt het toch dat we er zo bang voor zijn? En wat is cholesterol nou eigenlijk?
Wat is cholesterol?
Cholesterol is ontzettend belangrijk voor je lichaam. Sterker nog, ons lijf heeft het nodig om te kunnen functioneren! Je kunt cholesterol zien als een bouwstof, wat door alle organen gebruikt wordt. Het is noodzakelijk diverse processen, waaronder:
- De opbouw van celmembranen
- Het functioneren van je hersenen (je hersenen hebben 10 tot 20 procent nodig om te kunnen functioneren)
- Opnemen van vitamine D
- De aanmaak van diverse hormonen
- Het aanmaken van galzouten voor de vertering van vetten
Cholesterol is een vetachtige stof die je lichaam grotendeels zelf aanmaakt. Ongeveer 80 procent wordt aangemaakt in de lever, de rest komt uit je voeding. Normaal gesproken maakt het lichaam precies genoeg aan. Onder allerlei omstandigheden kan dit uit balans raken. De lever van een lichaam in evenwicht produceert een normaal gehalte aan cholesterol, maar door overbelasting van de lever, verzuring of door een teveel aan lichaamseigen afvalstoffen wordt de cholesterolproductie verstoord. Het gevolg is dat je een verhoogd cholesterol zal meten in je bloed. Maar dit kan ook veroorzaakt worden doordat andere organen meer nodig hebben als bouwstof, omdat ze bijvoorbeeld iets aan het repareren zijn. Een te hoge waarde laat dus vooral zien dat er ergens in je lijf een ontsteking of andere gezondheidsklacht zit, of dat je leefstijl niet optimaal is. Het cholesterol zelf is niet schadelijk, zonder cholesterol geen gezond lichaam!
En het slechte cholesterol dan? 
Cholesterol heeft een transportmolecuul nodig om zich te kunnen verplaatsen. Dit is een proteïne, genaamd HDL of LDL. Heb je ervaring met een te hoog cholesterol, dan komen deze termen je waarschijnlijk wel bekend voor. HDL wordt gezien als ‘goed’ en LDL als ‘slecht’. LDL of HDL transporteert via de bloedbaan naar de organen die cholesterol nodig hebben. Je kan HDL zien als een retourtje en LDL als een enkele reis. Heeft het z’n werk gedaan? Dan gaat het samen met HDL weer terug naar de lever om opnieuw gebruikt te kunnen worden. Maar LDL is een soort speciaal transport. LDL brengt alleen cholesterol naar de plaatsen waar een verhoogde behoefte is. Je kan dan denken aan hersenen, bijnieren, testikels of eierstokken die wat extra hulp nodig hebben. Het is dus iets te simpel gezegd dat LDL slecht is. Zonder LDL zou je lichaam in de problemen komen wanneer er extra cholesterol nodig is! Het gevolg zou zelfs kunnen zijn dat bepaalde lichaamsfuncties het niet meer goed doen.
Vrije radicalen
Nee, het is wat simpel gezegd dat LDL cholesterol slecht is. Wel is het zo dat LDL heel gevoelig is voor de aantasting van vrije radicalen. Vrije radicalen zijn eigenlijk bijproducten van ons lichaam die we soms aanmaken maar grotendeels binnenkrijgen door onze voeding en leefstijl. Deze bijproducten kunnen goede cellen ongezond maken en binden zich graag aan andere stofjes. Je immuunysteem maakt soms vrije radicalen aan om een virus af te breken. De vrije radicaal gaat zich dan aan het virus binden waardoor je lichaam deze cel gaat opruimen. Maar de meeste vrije radicalen krijgen we binnen door bijvoorbeeld sigarettenrook, uitlaatgassen, alcohol én verkeerde voeding. Maar ook stress kan vrije radicalen met zich meebrengen. LDL is dus een enkeltje (blijft in de bloedvaten zitten waar het de cholesterol naartoe heeft gebracht) en erg gevoelig voor vrije radicalen. Wanneer je door je voeding- en leefstijl veel vrije radicalen binnenkrijgt gaan deze vrije radicalen zich binden aan de LDL molecuul, waardoor de LDL ‘oxideren’. En hij zat nog in je bloedvaten, dus daar kan de geoxideerde LDL molecuul (die inmiddels dus vrije radicaal is geworden) lekker hun gang gaan. Gevolg: ze brengen schade toe aan de wanden van je bloedvaten.
Cholesterolverlagers de oplossing?
Het is wat complex, dat cholesterolverhaal. Maar ik denk dat het wel goed laat zien dat het niet zo simpel is als zeggen dat een te hoog cholesterol niet goed voor je is. Een te hoog LDL, en dan ook nog alleen de geoxideerde LDL is wat de schade brengt. Indien je enkel weet dat je een verhoogd cholesterolgehalte hebt, geeft dit alleen maar aan dat er een verstoorde leverfunctie is, of dat er meer behoefte is aan cholesterol ergens in het lichaam. Wat LDL cholesterol betreft, is het dus alleen de geoxideerde vorm die een verhoogd risico kan vormen voor hart- en vaatziekten. Helaas worden deze gedetailleerde testen niet gedaan, en kijkt men alleen naar het totale LDL cholesterol. Hoe kan je er nou voor zorgen dat een LDL cholesterol niet gaat oxideren en dus slecht wordt? Door minder vrije radicalen! De tegenhanger van vrije radicalen, de enige die vrije radicalen de kop in kan drukken, zijn anti-oxidanten. Pas dus je voeding- en leefstijl aan. Denk niet alleen aan meer groenten en minder suikers, maar vooral ook genoeg slaap en minder stress. Alleen medicijnen gaan geen verschil maken, dat is een pleister op de wond plakken.
En te hoog cholesterol laat zien dat er ergens in je lichaam iets niet helemaal klopt, dat er ontstekingen kunnen zitten. Als je de leefstijl niet aanpast zal je nooit de oorzakelijke factor van een te hoog cholesterol herstellen. En heeft het dus zin om producten rijk aan cholesterol te laten staan? Nee! Je hebt het nodig, er bestaat niet zoiets als een teveel aan cholesterol als je lichaam het niet overduidelijk nodig heeft. Ga je minder cholesterol uit voeding halen maar heeft je lichaam het wel nodig, dan maakt het gewoon meer aan.
*dit is geen uitnodiging om de statines zomaar te laten staan! Maar het kan geen kwaad om eens goed te overleggen met je arts of de statines nou echt nodig zijn voor je. Heb je de statines wel nodig, vanwege een familiar hoog cholesterol of andere redenen? Zorg dan voor de toevoeging van het co-enzym Q10 en vitamine D via een supplement, om een verminderde energieproductie tegen te gaan.
