Het Voedingscentrum zegt: “Kokos komt van de kokosnoot. Kokosvet bevat het meeste verzadigd vet van alle vet- en oliesoorten. Kokosvet wordt vaak kokosolie genoemd. Verzadigd vet staat erom bekend niet goed te zijn voor de gezondheid. Het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Het is dan ook het advies om kokosproducten en kokosvet alleen bij uitzondering te eten.” 

Zo begint de site van het Voedingscentrum de uitleg over kokosolie. En dat is jammer, want er zit zoveel meer achter het verhaal kokosolie dan het ‘gevaar’ van die verzadigde vetten. In deze blog probeer ik een wat breder beeld te schetsen over kokosolie en je te laten zien waarom het niet zo zwart-wit is als het Voedingscentrum doet beweren.

Kokosolie is met regelmaat in het nieuws, en helaas niet altijd op de meest positieve manier. Onterecht, naar mijn idee. De reden dat kokosolie in een kwaad daglicht wordt gesteld, is dat het rijk is aan verzadigde vetten. En deze verzadigde vetten zijn slecht voor hart- en vaatziekten en je cholesterol. Klopt dit? Wellicht. Maar betekent dit dat je van kokosolie hart- en vaatziekten krijgt? Nee! En dat is nou juist wat vaak overhaast geconcludeerd wordt.

Kokosolie en cholesterol

Ten eerste is slechts 10% van je cholesterol te beïnvloeden door voeding. En of die verzadigde vetten een negatief effect hebben, hangt volledig af van je voedingspatroon. Wat eet je allemaal, naast dat beetje kokosolie waar je mee bakt? Eet je weleens kaas, of een stukje vlees? Allemaal bronnen van verzadigde vetten! Zelfs je favoriete avocado bevat enkele grammen verzadigd vet. Je totale voedingspatroon heeft een positieve, of negatieve, invloed op je gezondheid. Niet een enkel product. 

Laten we even teruggaan naar vetten. Gelukkig wordt er steeds meer geaccepteerd dat vetten best oké zijn. Sterker nog, we hebben ze nodig! Vetten leveren energie, maar hebben daarnaast nog meer uiteenlopende belangrijke functies. Ze zijn onmisbaar voor onze spijsvertering, doen dienst als smeermiddel in gewrichten, helpen bij de opname van calcium en vetoplosbare vitaminen (A, D, E, K), vormen de bouwstenen voor de aanmaak van hormonen en zijn belangrijk voor het goed functioneren van het immuunsysteem en het zenuwstelsel.

Verzadigde en onverzadigde vetten

Er bestaan verzadigde en onverzadigde vetzuren. Het verschil zit ‘m in de stabiliteit. Een onverzadigde vetzuur is vloeibaar, een verzadigde vetzuur heeft een vaste vorm op kamertemperatuur. Denk aan dierlijke vetten zoals roomboter en vette kaas, maar ook plantaardige vetten als kokosolie. Het verschil tussen verzadigde en onverzadigde vetzuren is uit te leggen via de moleculaire structuur. Onverzadigde vetzuren hebben meer open verbindingen, waar ander stoffen (zoals waterstof) zich aan kunnen binden. Verzadigde vetzuren hebben dit niet, deze zijn al helemaal ‘verzadigd’. Beiden hebben andere functies in het lichaam.

Onverzadigde vetzuren, waaronder omega 3, hebben veel gezondheidsvoordelen en zijn ook goed voor je hart- en bloedvaten. Doordat ze open bindingsmogelijkheden hebben kan het lichaam ze gebruiken voor het maken van uiteenlopende nuttige moleculen. Maar door deze open structuur zijn ze minder stabiel, zuurstof en verhitting kan er al snel voor zorgen dat de kwaliteit achteruit gaat. Daarom is in olijfolie bakken op hoge temperaturen niet altijd even handig. Verzadigde vetten zijn veel stabieler, en kunnen daarom makkelijker verhit worden.

De onverzadigde vetzuren zijn belangrijk voor je, maar je hebt de verzadigde vetzuren net zo hard nodig! Idealiter haal je zeker zo’n 10% van je energie uit verzadigde vetten. En het allerbelangrijkste is dat je beide vetten nodig hebt. Ze hebben elkaar nodig om goed te kunnen functioneren. Het is niet voor niets dat geen enkel vetrijk product voor 100% bestaat uit verzadigde of onverzadigde vetten.

Middellangeketenwattes?

Nog even iets meer details over die verzadigde vetten. Je kan deze opdelen in vetzuurlengte. Je hebt korteketenvetzuren, middellangeketenvetzuren en langeketenvetzuren. Hoe langer de keten, hoe moeilijk het is voor je lichaam om dit te verwerken. Vlees bestaat grotendeels uit langeketenvetzuren, daarom is het ook lastiger te verteren en kan het zo zwaar vallen. Kokosolie bevat voornamelijk middellangeketenvetzuren, welke een belangrijke rol spelen in je immuunsysteem en je energie. Je lichaam verwerkt ze namelijk op een andere manier. Het slaat ze niet op als vetweefsel, maar verbrand ze onmiddelijk in de lever. Ze gaan direct via de lever de bloedbaan in, waardoor je er snel energie van krijgt. Dit is een van de grote voordelen van kokosolie. Betekent dit dat je onbeperkt kokosolie kunt gebruiken omdat het toch niet wordt opgeslagen als vetweefsel? Nee, je moet de energie ook wel verbranden. Maar het betekent wel dat je koksolie heel goed kunt inzetten als vet om energie uit te halen, je lichaam kan hier goed mee omgaan.

Welke vetten wil je dan wel vermijden?

Dat zijn de transvetten. Transvetzuren die door de industrie worden gebruikt, dienen echt zoveel mogelijk vermeden te worden. Dit zijn namelijk onverzadigde vetzuren die chemische verhard worden. Ze zijn veel goedkoper dan bronnen van verzadigde vetten en worden daarom maar al te graag gebruikt in de productie van koek, gebak, pizza en chocolade. Transvetzuren zijn de boosdoeners, deze vetten zijn ongezond, belasten hart- en bloedvaten, verstoren de werking van het zenuwstelsel en werken ontstekingen in de hand. Wil je meer invloed op je cholesterol? Blijf dan van de transvetten af!

Zoals je ziet is het best een complex verhaal, die vetzuren. Daarom is het ook wel heel simpel gezegd dat kokosolie ongezond voor je is. Ja, kokosolie bevat grotendeels verzadigde vetten, en (sommige) verzadigde vetten belasten je lichaam wat meer dan onverzadigde vetten. Maar juist de verzadigde vetten uit kokosolie, de middellangeketenvetzuren, kan je ook heel goed inzetten voor energie. Teveel verzadigde vetten is ongezond, maar te weinig verzadigde vetten ook.

Dus, wat moet ik nu met mijn pot kokosolie?

Mijn advies? Gebruik je gezonde verstand! Om dat te kunnen doen heb je voldoende vetten nodig, dus eet ze lekker. Het streven is om minstens zoveel onverzadigde vetzuren te eten als verzadigde vetzuren. Maar ga je hier niet teveel op focussen, nergens voor nodig! Wissel af in je bronnen van vetten, zorg voor voldoende onverzadigde vetten maar ga de verzadigde vetten niet uit de weg. Dan zit je wel goed.

Gebruik die kokosolie gewoon lekker om in te bakken, en laat daarentegen de koekjes en chocolade (vol met transvetten) wat meer staan. Dat heeft zoveel meer positieve invloed op je gezondheid!

Heb je specifieke cholesterol of hart- en bloedvaten gerelateerde klachten en wil je weleens meer de diepte induiken over de invloed van je voedingspatroon hierop? Ik leg het je graag uit!